Օդի բաղադրությունը

Y(N2)≈7,9%

Y(O2)≈20%

Y(CO2)≈0.03%

Ազնիվ գազեր-He, Ne, Ar, Kz, Xe, Rn, Og

Հաշվել քանի մ3 թթվածին կա իմ բնակարանում, եթե O2=20%

9-րդ դաս. մայիս 2024

***-Թեման՝ <<Թթվածին, օզոն, այրման ռեակցիաներ>> 

Ուղղորդող  հարցադրումներ.

1. Թթվածնի ենթախմբի ընդհանուր  բնութագիրը, թթվածնի  դիրքը  պարբերական  համակարգում(ո՞ր պարբերության, ո՞ր խմբի տարր է), թթվածնի  իզոտոպների բաղադրությունը(պրոտոնների, նեյտրոնների, էլեկտրոնների քանակը իզոտոպներում)
2. Թթվածնի  տարածվածությունը  Երկրագնդի վրա  
3. Թթվածնի  վալենտականությունը և օքսիդացման  աստիճանը  միացություններում, գրեք օրինակներ 
4. Թթվածնի  ֆիզիկական, քիմիական, ֆիզիոլոգիական  հատկությունները  
5. Ինչպիսի՞  ռեակցիաների  օգնությամբ  են  ստանում  թթվածինը  լաբորատորիայում  և արդյունաբերության  մեջ 

6. Լաբորատոր փորձեր՝ այրման ռեակցիաներ, օդի բաղադրության որոշումը:

7. Ինչպիսի՞   թունավոր  նյութեր  կարող  են  պարունակվել օդում(պինդ, հեղուկ,գազային) 

8. Օզոն,  օզոնային շերտի վերացմամբ ի՞նչ վտանգ է սպառնում կենդանական աշխարհին, օզոնային  ճեղքերի  առաջացման  պատճառները   որո՞նք  են  

9. Ո՞ր  ռեակցիաներն  են  կոչվում  այրման  ռեակցիաներ, սահմանեք և գրեք  այրման ռեակցիաների  օրինակներ  

10. Որտե՞ղ  է  կիրառվում  թթվածնը:  

Անհատական  աշխատանքներ.

• << Ինչպիսի՞   թունավոր  նյութեր կարող  են  պարունակվել օդում(պինդ, հեղուկ,գազային) >>
• << Օզոնային ճեղքերի առաջացման  պատճառները   որո՞նք  են>>  

Դասագրքից  սովորել էջ 60-68-ը, կատարեք 63, 64, 68 էջերի առաջադրանքները:

EXERCISES

1 Complete the following sentences with both, neither or either.

1. Both houses are very expensive.
2. Neither  of us wanted to go to the cinema.
3. Would either of you fancy eating out today?
4. She’s both shy and quiet.
5. He speaks neither Spanish nor English.
6. She hasn’t seen neither of those paintings for ages.
7. Both of my sisters live in Asturias.
8. Neither of them want to go swimming.
9. That’s enough! Either you pay your debt to me or I take you to court.
10. When we heard the good news, we were both happy and excited.
11. They had neither food to eat nor money to go to a restaurant.
12. Mr. Harrison wants to have both vanilla and chocolate in his ice-cream.
13. You should stop making up excuses. Either you study hard or you will fail
    in the Maths exam tomorrow.
14. Neither of the two students had books with them so the teacher got very angry.
15. We have neither bread nor cheese so we can’t make a cheese sandwich.
16. She can either buy a laptop or a tablet PC. She has got enough money.
17. I like both the green and the blue t-shirt, but I don’t have enough money to buy two t-shirts.
18. The sports car was both nice and cheap so my father decided to buy it.
19. My baby sister likes neither soup nor spinach. She just likes milk.
20. We have some flour and eggs. We can either make an omelette or pancake.
21. If you want to lose weight, you should both do exercises and go on a diet.
22. You can either grow corn or wheat here in this season.
23. Neither of the two friends knew how to go to the museum so they asked the way to a policeman.
24. I think I won’t be able to come to the party. Neither my father nor my mother gave me permission.
25. My friend Sophia is both tall and talented so she can be chosen for the school basketball team.
26. Archie can play either the guitar or the drums at the concert. He can play
    them well.
27. Both the teacher and the studentswere shocked whenthey sawamouse in the
    classroom.
28. Mrs. Pearce was very tired when she got home. She did neither the washing up nor vacuumed the floor. She went to bed early
29. 1. A: What shall we have for dinner either pasta or just a salad?
    B: Can we have pasta? I’m really hungry.

2. A: Do you want white wine or red?
B: Neither, thanks. Can I just have some water?

3. A: Would you like tea or coffee?
B: Both. You choose.

4. A: What’s the quickest way to get to the town centre?
B: Bus or tram.  Both way takes about twenty minutes.

5. A: Did you manage to contact Antonia?
B: No. I’ve called her at home and on her mobile but both lines are busy.

6. A: Is anything wrong? You look a bit fed up.
B: There are two photocopiers in this office and neither of them is working. It’s ridiculous!

7. A: Did you hear? Tom and Rebecca have broken up.
B: Well, that’s sad but I’m not surprised. Neither of them seemed very happy.

8. A: Do you teach at the university or are you a student?
B: Both! I’m doing a doctorate but I teach English at weekends.

9. A: Which coat do you think I should buy – this blue one or the green one?
B: To be honest, I don’t like either of them. Have you tried the black?

2 Correct the mistakes in the following sentences.

1. I haven’t seen either of them since last week.
2. She speaks neither Spanish nor French.
3. I like both of them.
4. She’s both intelligent and witty.
5. Neither of them is married.
6. I don’t like both jackets.
7. Neither of them came to our party.
8. I want to buy both bags !

Class work. Conditions

What would you do if it rained on your wedding day?
rained
will rain
would rain

If she comes, I will call you.
will
would
would have

If I eat peanut butter, I get sick.
would have gotten
would get
get

What will you do if you fail the history exam?
would fail
will fail
fail

If they had not taken the car, I would have driven you.
take
taken
would take

If it snows, will you still drive to the coast?
will you
would you
would you have

When I go on holiday, I always ask my neighbour to water my plants.
ask
asked
would ask

If I explain the problem to my sister, she’ll be happy to help me.
explain
explained
will explain

We’ll be late for the film if we don’t hurry up.
didn’t hurry up
won’t hurry up
don’t hurry up

If I didn’t need the money, I’d work less.
I work
I’ll work
I’d work

If you get a red card, you can’t play in the rest of the game.
get
got
will get

What would you say if he asked you on a date?
asks
asked
would ask

I’ll have a shower as soon as I get home.
I get
I’ll get
I’d get

I would study English every day if I had time.
studied
will study
would study

Առաջադրանքներ

ա) 2x-3=0

x=3/2

բ) 4x-3=0

x=3/4

ա) x^2-12x+32=0

D=144-128=16

x=12-V16/2=4

x=12+V16/2=8

բ) x^2+8x+12=0

D=64-48=16

x=-8-V16/2=-2

x=-8+V16/2=-6

ա) 1/(x-1)=0

x E (1; +անվ.)

155-160

Վախեցնել, խոսեցնել, բարկացնել, ապրեցնել, ներել, փրկել, նախանձել, թվալ, փայլեցնել, բանել, հայտարարել, անել, ցավեցնել, ափսոսել, սիրել, մտածել, ճանաչել, պայթեցնել, խեղդել։

Ճերմակ աղավնին միշտ հավատարիմ է։
Աշխատավոր հինդիկներն են կառուցել այս ճարտարապետական գլուխգործոցներով լի քաղաքը։
Հնագույն ցեղերից հայտնի էին Ինկերը, ովքեր սեփական անվտանգության համար արհեստական կղզիներ էին սարքում ջրագռավների վրա։ 

Անծանոթ մոխրագույն առարկայի վրա ինչ֊որ դուռ բացվեց։
Անծանոթ առարկայի վրա ինչ֊որ տարօրինակ դուռ բացվեց։

Տղաները ջերմությամբ ողջունեցին հյուրերին։
Տղաները ողջունեցին անսպասելի հյուրերին։

Հորդարատ անձրև էր գալիս։
Անձրևը գալիս էր ուժգին ասես վերջին անգամ։

Հասուն արտ

Արտս ոսկո՜ւն է…
Նման բոցերու,
Ցորենն է բռնկել
Առանց այրելու։
Արտս ոսկո՜ւն է…
Երկինքն է կրակ.
Հողը խորխոլած
Ծղոտների տակ։
Արտս ոսկո՜ւն է…
Քառաշար հասկեր
Քառաշար սաթով
Արև են հագել։
Արտս ոսկո՜ւն է…
Բոռ, մեղու, պիծակ
Քիստերի միջից
Կանցնեն զերթ փայլակ։
Արտս ոսկո՜ւն է…
Մերթ ելնում հովից,
Մի դեղձանիկ թի՛ռ
Ոսկեծուփ ծովից։
Օրո՜ր, ոսկո՛ւն արտ,
Օ՜ր տուր, հասուն արտ,
Գամ ոսկիդ հնձեմ
Մանգաղով արծաթ։

Examination Card 2

1. The Olympics began in 776 BC.

2. Take part in-join, participate

3. The citizens of all the Greek states were invited to take part in the Games.

4. The international Olympic Committee decides where each Olympics will take place.

107-113

107) (2x-1)(3x+5)=0

2x-1=0

3x+5=0

x=1/2

x=-5/3

գ) (4x+3)(5x+2)=0

(4x+3)=0 | x=-3/4

(5x+2)=0 | x=-2/5

108) ա) x^2-x=0

x E (-անվ., 0) U (1, +անվ.)

բ) x^2+x<0

x^2+x=0

x(x+1)=0

x=0, x=-1

x^2-4>0

x^2-4=0

(x-2)(x+2)=0

x=2, x=-2

x E (-1, 0)

ԺԱՌԱՆԳԱԿԱՆ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Մարդկանց ժառանգական հիվանդությունները բազմաբնույթ դրսևորումներ ունեն։ Ներկայումս այդ հիվանդությունների լիարժեք դասակարգում չկա, քանի որ դժվար է որոշել այս կամ այն ժառանգական ախտաբանության հիմքում ընկած չափանիշների շրջանակը, որոնցով հնարավոր է դրանք տարբերակել։

Համաձայն շատ գիտնականների կողմից ընդունված դասակարգման՝ մարդու բոլոր ժառանգականհիվանդությունները բաժանվում են 4 խմբի.

1. Մեկ գենիմուտացիայով պայմանավորված հիվանդություններ։
2. Քրոմոսոմային համախտանիշներ (սինդրոմներ)։
3. Բազմագործոն (մուլտիֆակտորիալ) հիվանդություններ։
4. Ժառանգման ոչ ավանդական տիպ ունեցող միագեն (մոնոգենային) հիվանդություններ։

Ժառանգական հիվանդությունների մեծ մասի հիմքում ընկած է որոշակի գենի մուտացիան։ Մուտացիայի ենթարկված գենի գործունեության արդյունքում սինթեզվում է փոփոխված կառուցվածքով սպիտակուց, որն էլ հանգեցնում է նյութափոխանակային գործընթացների շղթայի համապատասխան փուլի խանգարումների։ Այդպիսի փոփոխություններն անվանում են «մետաբոլիզմի բնածին խանգարումներ»։

Ներկայումս հայտնի են մարդու ավելի քան 3000 ժառանգական հիվանդություններ։ Դրանց մի մասը որոշվում են այնպիսի գեներով, որոնց գործունեությունը կախված չէ միջավայրի պայմաններից։ Դրանք առավելապես մոնոգենային մենդելյան տիպով ժառանգվող հիվանդություններ են. օրինակ՝ ֆենիլկետոնուրիան, հեմոֆիլիան և այլն։ Կան հիվանդություններ, որոնց պայմանավորող գեների ազդեցությունն այս կամ այն չափով կախված է շրջակա միջավայրի անբարենպաստ պայմաններից։ Օրինակ՝ պոդագրա հիվանդությունը, որը ոչ ճիշտ սնման հետևանք է։ Բազմագործոն ժառանգական հիվանդությունների դեպքում ևս միջավայրի գործոնները որոշակի դեր են խաղում, սակայն կարևոր է նաև դրանց նկատմամբմարդկանց ունեցած ժառանգականնախատրամադրվածությունը։ Այդպիսի հիվանդությունների շարքին են դասվում ստամոքսի խոցային հիվանդությունը, չարորակ ուռուցքների շատ տեսակներ և այլն։

Ժառանգական հիվանդությունները տարբեր են լինում, սակայն կան այնպիսինները, որոնք փոխանցվում են միայն իգական սեռի ներկայացուցիչներին: Ձեր ուշադրությանն ենք ներկայացնում դրանցից մի քանիսը:

Օստեոպորոզ. Այս հիվանդությունն ախտահարում է շարակցական հյուսվածքները, դարձնում է ոսկորներն ավելի փխրուն ու բարձրացնում է կոտրվածքների հավանականությունը: Որպես կանոն՝ օստեոպորոզը զարգանում է 65 տարեկանից բարձր կանանց մոտ, և մեծ է հավանականությունը, որ մոր մոտ հայտնաբերվելու դեպքում այն հետագայում կարող է ախտորոշվել նաև դստեր մոտ:

Միգրեն. Միգրենի զարգացումը պայմանավորված է գլխուղեղի անոթների յուրահատուկ ակտիվությամբ, որն էլ իր հերթին պայմանավորված է լինում գենետիկ նախատրամադրվածությամբ: Ժառանգաբար միգրենի փոխանցումից խուսափելու համար հարկավոր է խստորեն հետևել առողջ կենսակերպի կանոններին, հրաժարվել ծխախոտից ու ալկոհոլից, վերահսկողության տակ պահել կոֆեինի գործածությունն ու խուսափել սթրեսներից:

Գլաուկոմա. Այս հիվանդությունը սկսում է դանդաղ զարգանալ 50 տարեկանից հետո և կարող է դառնալ տեսողության կորստի պատճառ: Շատ հաճախ գլաուկոման զարգանում է այն կանանց մոտ, որոնց մայրերը նույնպես բախվել են այս խնդրին, ուստի նման հավանականության առկայության դեպքում հարկավոր է պարբերաբար բուժզննում անցնել ակնաբույժի մոտ:

Սրտի հիվանդություններ ու շաքարային դիաբետ.Սրտի հիվանդությունների ու երկրորդ տիպի շաքարային դիաբետի հետևանքների պատճառով մահվան դեպքերը կանանց շրջանում բավական հաճախ են գրանցվում: Սա պայմանավորված է մի շարք գործոններով, այդ թվում նաև գենետիկ նախատրամադրվածությամբ, ինչն ազդում է այս հիվանդությունների զարգացման վրա: Բանն այն է, որ կանայք հաճախ իրենց կազմվածքի տեսակը ժառանգում են մայրերից, իսկ եթե կինն ունի խնձորի նմանվող կազմվածք, ապա սրտի հիվանդությունների ու շաքարային դիաբետի զարգացման հավանականությունը բարձրանում է:

Կրծքագեղձի ու ձվարանների քաղցկեղ. Կանայք կարող են իրենց մայրերից կան տատիկներից ժառանգել նաև գենային մի շատ յուրահատուկ մուտացիա, որը համարվում է կրծքագեղձի ու ձվարանների քաղցկեղի զարգացման պատճառներից մեկը: Սա է պատճառը, որ ազգականների շրջանում քաղցկեղի այս տեսակների դեպքերի առկայության դեպքում կանայք պետք միշտ զգոն լինեն: